Arboretum: het behoud van de wereldwijde boomdiversiteit
Het Arboretum werd in 1902 aangelegd door de Belgische bosbouwspecialist Charles Bommer op verzoek van Leopold II. Het beslaat ongeveer 120 hectare en bevat zo’n 700 exotische boomsoorten, georganiseerd in 40 geografische boomgroepen. Jasmin Kohl van Tervuren+ sprak met Kevin Knevels, een van de twee boswachters van het Arboretum, over de staat van de bomenverzameling, de sterke banden met de American Chestnut Association en everzwijnen.
Wat zijn de oudste bomen in het Arboretum en waar zijn ze te vinden?
We hebben enkele sequoia- en kastanjebomen die ongeveer 120 jaar oud zijn. Ze behoren tot de oorspronkelijke aanplantingen van de ontwerper van het Arboretum, Charles Bommer. Je vindt de sequoiabomen in de “Nieuwe Wereld”, groep 7, en de kastanjebomen in groep 15.
Wat is uw favoriete deel van het Arboretum?
Ik hou van het Japanse gedeelte in de Oude Wereld (Arboretumgroepen 38-40) vanwege de kleuren en bloemen. Japan is een erg dynamisch eiland met aan de ene kant de rustige Chinese Zee en aan de andere kant de ruwe Stille Oceaan. Er zijn daardoor veel klimaatverschillen tussen de lagere en hogere zones, en tussen het oosten en het westen van het eiland. Het is een van de zwaarste ecosystemen voor planten, omdat ze zich aan deze omstandigheden moeten aanpassen.
Als je door het Arboretum wandelt, zie je veel bomen die door de wind zijn gebroken of door parasieten zijn aangetast. Wat zijn de grootste uitdagingen bij het onderhouden van de collectie?
Meer dan 120 jaar na de oprichting in 1902 bevinden we ons momenteel in een transformatiefase. Dit is een geweldige kans om te leren, en het gaat hand in hand met het spannendste deel van mijn werk: heruitvinden. Veel bomen sterven en de oorzaken zijn complex: terwijl sommigen dit onmiddellijk toeschrijven aan klimaatverandering, zoals droge bodem, is de situatie niet zo simpel. Sommige boomsoorten hebben gewoon geen lange levensduur en sterven een natuurlijke dood. Bovendien is droogte niet noodzakelijk een probleem in een natuurlijk ecosysteem, dat zich onder bepaalde omstandigheden kan aanpassen. Sommige mensen denken ten onrechte dat natuur, en dus ecosystemen, stabiel zijn. Dit is echter een ernstige misvatting over hoe de natuur werkt.
Toch bereiken verschillende boomsoorten in het Arboretum niet hun maximale grootte en leeftijd, simpelweg omdat de meteorologische omstandigheden in Vlaams-Brabant minder gunstig voor hen zijn. Waarom is het toch zinvol om deze collectie van boomsoorten uit de hele wereld te behouden?
Charles Bommer ontwierp het Arboretum om ecosystemen te verzamelen, niet alleen bomen. Om beter te begrijpen waarom sommige boomsoorten het moeilijker hebben dan andere, nodigen we wetenschappers van over de hele wereld uit om de bomen te bestuderen in hun unieke ecosysteem binnen het Arboretum. Dit was het oorspronkelijke doel van de collectie: leren hoe exotische boomsoorten zich aan lokale omstandigheden aanpassen en de bruikbaarheid van die bomen in herbebossingsprojecten evalueren..
Kevin Knevels werkt al acht jaar als boswachter in het Arboretum.
Tegenwoordig zien we dat veel boomsoorten uit het Zuiden zich beter aanpassen aan onze lokale omstandigheden door de klimaatverandering. Dit is een belangrijke bevinding, die ons kan helpen om duurzamere bossen te creëren. Dat is het unieke van het Arboretum: wat hier gebeurt, gebeurt in de hele wereld, maar in het Arboretum kunnen we de oorzaken grondig bestuderen en ervan leren.
Bovendien bewaart het Arboretum boomsoorten die elders in de wereld bijna zijn uitgestorven. Neem bijvoorbeeld de Amerikaanse kastanje: deze boomsoort komt oorspronkelijk van de oostkust van de VS, maar door een dodelijke schimmel, geïntroduceerd door Aziatische kastanjesoorten, zijn volwassen Amerikaanse kastanjebomen al tientallen jaren uitgestorven in de VS. Maar niet in Tervuren! Met 14 exemplaren herbergt het Arboretum het grootste aantal volwassen Amerikaanse kastanjebomen ter wereld. Daarom bezoekt de American Chestnut Foundation Tervuren elk jaar om deze overgebleven exemplaren te bestuderen en DNA-onderzoek uit te voeren. Om verschillende boomsoorten te behouden, verzamelen we ook hun zaden en sturen we die gratis naar boomkwekerijen.
Hoe zit het met de everzwijnen? Momenteel zie je veel omgewoelde gebieden in het Arboretum…
Everzwijnen zijn hier relatief nieuw. Ze verschenen voor het eerst vier jaar geleden. Zolang de grond zacht is, “wroeten” ze, wat betekent dat ze met hun snuit aardkluiten omdraaien om wortels, rizomen, kevers en wormen te eten. Dit maakt hen de grootste bio-ingenieurs van het bos. Ze zijn typische bosdieren en zijn eigenlijk goed voor het bos omdat ze kevers eten, zaden verspreiden en zo het bos helpen. Everzwijnen worden pas een probleem bij overpopulatie, wat momenteel het geval is.
Om te voorkomen dat ze jonge zaailingen beschadigen, gebruiken we zelfgemaakte pepperspray of zelfgemaakte chili-olie, wat heel goed werkt. Voorlopig is dit voldoende om de schade aan het Arboretum te beperken, dus we hebben er nog geen hoeven af te schieten om de populatie te beheren. Maar dat kan in de toekomst nodig worden.
Is er een risico om een everzwijn tegen te komen wanneer je door het Arboretum wandelt?
Nee, everzwijnen zijn meestal actief ’s nachts en vroeg in de ochtend. Maar zelfs als je op die momenten in het Arboretum bent, is het onwaarschijnlijk dat je ze ziet: dankzij hun sterke reukvermogen en gehoor kunnen ze je aanwezigheid al lang detecteren voordat je ze ziet. Ze vermijden meestal mensen. Ze zijn niet agressief, zolang je gezond verstand gebruikt: benader ze nooit, vooral niet als ze jongen bij zich hebben.
Er wordt duurzaam bosbeheer toegepast op het Arboretum. Wat betekent dit concreet?
Deze beheerpraktijk houdt in dat we werken met een lage impact op de natuur. Zo gebruiken we elektrische motoren in plaats van benzinemotoren, en vermijden we plastic en pesticiden. Om jonge bomen te beschermen tegen dierenschade, gebruiken we schapenwol: de geur ervan ontmoedigt dieren om zaailingen te benaderen en hun schors te beschadigen of de toppen af te bijten.
Zoeken jullie vrijwilligers?
Ja, er zijn verschillende manieren om met ons mee te doen: van het planten of meten van bomen, het tellen van roofvogels, het verzamelen van zaden, tot het nemen van foto’s en het begeleiden van bezoekers door het Arboretum. Het vrijwilligerswerk is georganiseerd in vier verschillende werkgroepen: 1) Kwekerij, 2) Gidsen, 3) Communicatie, 4) Dendrologie en Onderzoek. Geïnteresseerden kunnen zich via dit online inschrijvingsformulier registreren om mee te doen! We komen elke tweede dinsdagmiddag en elke derde zaterdagnamiddag samen.
Fotocopyright: ©Koninklijke Schenking /Donation Royale. Kevin Knevels. Arboretum Tervuren. Foto: F Raevens. Andere foto’s: Jasmin Kohl.
Meer informatie: www.arboretum-tervuren.be.
